Vlaamse Vereniging voor Ouders van Couveusekinderen
Home Vereniging Informatie Getuigenissen Contact Ons steunen
Beschikbare teksten
Folders
Referenties
Boeken
Gedichten
Nuttige adressen & links


Beschikbare teksten




4. Neonatologie



Het oudergesprek gezien door een ouder

Rein Coolen


De geboorte is de meest risicodragende fase uit het leven. Maar tevens is zij voor elke ouder een van de meest emotioneel geladen momenten. Het is dikwijls een moment waar men jarenlang naar uitgekeken heeft. Het is bovendien een gebeuren dat als zo natuurlijk beschouwd wordt, dat men zich nauwelijks realiseert dat er iets kan verkeerd gaan, zeker niet meer met de huidige stand van de geneeskunde. Dat was misschien mogelijk in de tijd van onze grootouders of in een derdewereldland. Het is ook iedereen gegeven het tot een goed einde te brengen, ongeacht rang of stand, rijkdom of onderwijsniveau. Het is dan ook een ware ontgoocheling voor beide ouders en bovendien voor de moeder een falen, wanneer de zwangerschap niet eindigt met een mooie grote, dikke blije baby, maar met een tenger wezentje dat slechts dankzij een hoop apparaten en medische begeleiding in leven kan gehouden worden. Zij ervaren dit in de eerste plaats als een grove onrechtvaardigheid dat hen dit moet overkomen en de moeder geplaagd door schuldgevoelens, zal onmiddellijk haar gedrag gedurende de zwangerschap overlopen, om na te gaan wat ze verkeerd gedaan heeft. Ze had toch niet mogen roken of blijven sporten, of ze had op dat feestje niet zolang mogen blijven,... En wat een feestelijk gebeuren had moeten zijn met trotse ouders, wordt een angstig afwachten vol schuldgevoelens.

In de gesprekken tussen artsen, verpleegkundigen, andere hulpverleners en ouders moet dan ook ruimte zijn om vele elementen aan bod te laten komen. Het gaat er immers niet alleen om, om informatie over de gezondheidstoestand van het kind over te brengen, deze ouders moeten ook geholpen worden hun rol van ouder op te nemen en een goede relatie met het kind te ontwikkelen. Daarom moeten ouders eerst klaar zien in hun eigen emoties, hun schuldcomplexen kunnen opzij zetten en hun kind leren kennen als een volwaardig persoontje en niet alleen als een neonatologiepatiëntje.

Wanneer het eerste gesprek tussen artsen of verpleegkundigen plaats heeft, hangt af van het feit of de prematuriteit voorzien was en de toekomstige moeder eventueel reeds voor de geboorte in het ziekenhuis werd opgenomen.

Het hardst en meest onvoorbereid komt de vroeggeboorte natuurlijk aan, indien er vooraf geen tekenen waren die hierop wezen. Deze ouders genieten nog erg van het zwanger-zijn en zijn, net zoals het kind fysisch nog niet klaar is voor de geboorte, emotioneel nog niet klaar om ouder te worden. Dikwijls zijn er ook praktisch nog heel wat zaakjes onafgewerkt: de geboortekaartjes, de kleertjes, het kinderkamertje,... Deze ouders kunnen zich vaak geen beeld vormen van wat een couveuse eigenlijk is. Daarom denken we dat bij een geleid bezoek aan de kraamafdeling en de verloskamers van een ziekenhuis een korte visite aan de dienst neonatologie geen overbodige luxe is. Zelfs wanneer er geen medische indicaties zijn zou er even gewezen kunnen worden op de nooit uit te sluiten mogelijkheid van vroeggeboorte, zonder de ouders hierbij nodeloos ongerust te maken.

In een aantal gevallen is de vroeggeboorte wel te voorzien, wat al dan niet gepaard gaat met voorafgaandelijk een opname van de toekomstige moeder. De mogelijkheid die hierdoor geschapen wordt om reeds voor de geboorte een diepgaand gesprek met de ouders te hebben mag hier zeker niet verkeken worden. Een fundamentele vraag is natuurlijk: hoeveel kansen heeft mijn kind. Ook op voorhand een aantal, al dan niet uitgesproken vragen beantwoorden, voorkomt onnodige paniekreacties nadien. Wanneer je als ouder immers voor het eerst merkt dat je kindje huilt zonder geluid of wanneer je voor het eerst het alarm van één van de bewakingstoestellen hoort afgaan, kan geen enkele uitleg nadien voorkomen dat je even in paniek raakte. Die korte schrikreactie kan dan soms net iets teveel zijn voor de ouder wiens emoties reeds zo op de proef gesteld werden.

Als er één moment is waarop ouders nood hebben aan aandacht en aan een antwoord, is het wel onmiddellijk na de geboorte. Wat je wil weten is, haalt mijn kind het, is het gezond, zal het er iets aan overhouden,... stuk voor stuk vragen waarop op dat moment niemand een antwoord kan geven. En ook al is de nood van de ouders aan een geruststellend woord nog zo groot, eerlijkheid en openheid zijn hier strikt noodzakelijk. Hier wordt immers de basis gelegd voor een wederzijds vertrouwen, zodat leugentjes om bestwil of halve waarheden uit den boze zijn. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat je de hardste feiten zomaar in hun gezicht moet slingeren. Vergeet immers niet hoe deze ouders zich hadden ingesteld op een rustige bevalling, zonder al te veel drukte, met het kindje op de buik na de geboorte, en hoe dit alles ondertussen, tot een illusie is teruggebracht.

Bij een eerste bezoek aan de dienst neonatologie krijgen ouders vele indrukken tegelijk te verwerken. Voor het eerst krijgen ze de kans hun pasgeborene eens grondig te bekijken, maar ook al die voor hen onbekende apparaten, die ganse bedrijvigheid zullen heel wat van hun aandacht opeisen. Denk dus niet dat deze ouders, al hebben ze zelf om uitleg gevraagd, volledig met hun gedachten bij uw uitleg zullen zijn. Ook door hun emotioneel labiele toestand zullen een aantal zaken hen bewust of onbewust ontgaan. Laat daarom als hulpverlener niet na uw verhaal nog eens over te doen bij een volgend bezoek. Dit geeft ouders ook de kans die vragen te stellen die pas na het eerste gesprek naar voren zijn gekomen. Wanneer het eerste gesprek zich enkel met de vader heeft voorgedaan, bijvoorbeeld na een sectio, laat dan niet na de situatie ook nog eens met de moeder te bespreken. Immers de vader kan bepaalde zaken verkeerd begrepen hebben, vergeten zijn, of verzwegen hebben om zijn echtgenote na de sectio niet nog zwaarder te belasten. Het is belangrijk voor de verdere gesprekken dat beide ouders over dezelfde informatie beschikken. Bovendien haal je de moeder zo terug wat meer op de voorgrond. Zij, die bij een normale geboorte een hoofdrol te spelen had, werd door de hele situatie naar het tweede plan verwezen.

Vergeet ook niet dat mensen die ogenschijnlijk intellectueel in staat zijn om de hele situatie te begrijpen en te overzien, daarom niet noodzakelijk emotioneel even sterk staan. Zij moeten evenzeer door hun doolhof van emoties geleid worden. Misschien hebben zij hiervoor zelfs een extra duwtje nodig omdat zij omwille van hun rationele ingesteldheid bepaalde vragen niet durven te stellen.

Dat ouders zich wel eens lastig durven opstellen is ook vaak een houding omdat zij hun gevoelens niet kunnen verwoorden.

In alle verdere gesprekken is de openheid en de eerlijkheid waarvan ik daarstraks reeds sprak van enorm belang. Maar waar ouders evenzeer nood aan hebben is de zekerheid dat wanneer er zich iets voordoet, zij onmiddellijk verwittigd zullen worden. Enkel deze zekerheid kan hen tussen de bezoeken aan hun kindje door, wat rust verschaffen. Als verpleegkundige moet je het echter niet nalaten ook eens bij goed nieuws te telefoneren. Dit behoedt ouders ervoor dat zij steeds opschrikken wanneer de telefoon begint te rinkelen. Denk er ook aan dat, wanneer je de ouders enkel via een telefooncentrale kunt verwittigen, een boodschap zoals "ziekenhuis, u wordt gevraagd..." met daarna enkele minuten stilte, te vermijden situaties zijn.

Het is ook belangrijk dat ouders één of enkele contactpersonen hebben. Dan pas kan er een vertrouwensrelatie ontstaan. Je leert elkaar kennen en misverstanden kunnen vermeden worden. Merk je echter als hulpverlener dat het tussen jou en een bepaald ouderpaar niet klikt, laat dan niet na je te laten vervangen. Dit hoeft niet als een persoonlijk tekort gezien te worden, het is nu eenmaal menselijk dat je met bepaalde mensen goed overweg kunt en met andere minder. Het is ook belangrijk dat ouders zich steeds 24 uur op 24 met de dienst in verbinding kunnen \stellen. Een kort telefoontje moet voor ouders vaak de knuffel voor het slapengaan vervangen. Ook is het belangrijk dat ouders met de behandelende arts in contact kunnen treden, niet alleen tijdens een vooraf gepland gesprek maar telkens wanneer de nood zich bij de ouders voordoet. De aanwezigheid van de intussen vertrouwde verpleegkundige kan de drempel tussen arts en ouders wegnemen, en de interactie tussen arts en verpleegkundige kan weer eens misverstanden voorkomen.

Tijdens de opnameperiode is het ook van groot belang dat ouders en kind elkaar leren kennen. Het scheppen van privacy en de ouders de mogelijkheid bieden om hun kindje zelf te voeden en te verzorgen zijn daarom belangrijke elementen. Dit betekent echter ook dat informatie over het karakter en de persoonlijkheid van het kindje aan bod moeten komen in de gesprekken tussen verpleegkundigen en ouders. Het leert de ouders hun kindje meer en meer te zien als een persoontje dan als een patiëntje.

Het kan gebeuren dat het verkeerd gaat tijdens de opnameperiode en dat het kindje komt te overlijden. Het rouwproces dat de ouders moeten doormaken is zeer aangrijpend. Het is zo al tegen de natuur in dat een ouder zijn kind moet begraven, hier komt nog bij dat men het kind amper heeft kunnen leren kennen. Bij het verwerken van het verdriet heeft "praten over" een belangrijke rol. Hier is dit moeilijker. Je weet als ouder zelf nog zo weinig over je kindje en bovendien is je kindje voor familie en vrienden een totaal onbekende. Ook hier kan je als ouder enkel terugvallen op de behandelende arts en de verpleegkundige. Het is eveneens belangrijk dat er souvenirs zijn en dat de kans om afscheid te nemen, geboden wordt. Daarom zou het goed zijn als de verpleegkundige enkele foto's zou maken van het kindje.

Als alles uiteindelijk tot een goed einde is gekomen, komt de dag dat de ouders hun kindje mogen meenemen. In de eerste plaats moeten ouders voldoende voorbereid zijn op het naar huis gaan. De ontslagdatum enkele dagen op voorhand aankondigen is hierbij geen overbodige luxe. Een gesprek bij het ontslag is weer eens van onschatbaar belang. Waar het kindje tot hiertoe constant omringd werd door medisch geschoold personeel en apparatuur, moeten de ouders het nu zelf overnemen. Dat dit een zekere angst oproept zal dan ook niet verbazen. De mate waarin ouders tijdens de opname mee konden werken aan de verzorging zal hun onzekerheid doen wegnemen. Geef de ouders in ieder geval de verzekering dat zij steeds mogen beroep doen op de afdeling voor eventuele vragen en tracht hen duidelijk te maken dat ze er niet allen voorstaan.

Tenslotte zou ik willen vragen begrip op te brengen voor het feit dat, ondanks al de inzet van de verpleegkundige, waardering van de ouders soms uitblijft. De opname van een kindje op de neonatologie blijft altijd een moeilijke periode voor alle ouders. De waardering komt pas later wanneer de emotionele stormen geluwd zijn en de ergste zorgen voorbij zijn. En al blijft ze dan dikwijls onuitgesproken, daarom is ze zeker niet minder aanwezig.

Bron: Studiedag V.V.O.C. "Een couveusebaby. Wat nu...?" Oostakker 29 oktober 1992


Steun ons gratis door je hier te registreren
Vrijwilligers gezocht
Actualiteit
Fotoreportage van Fie Vandevin