Beschikbare teksten

6. Naar huis

Hoe kan ik mijn baby veilig te slapen leggen ?

Hans Daniëls
Doctor in de psychologie
Lid adviesraad VVOC

Wiegedood is een angstbeeld waar vele jonge ouders mee leven. Het kan tot op heden niet verklaard of voorkomen worden. Met een aantal eenvoudige maatregelen kan men het risico erop echter wél sterk doen afnemen. Een onverwachtte dood komt op alle leeftijden voor en overvalt niet alleen zuigelingen. De plotse dood van de zuigeling verschilt van deze in andere leeftijdsgroepen doordat meestal elk duidelijk voorteken ontbreekt en, zelfs na grondig onderzoek, geen doodsoorzaak kan worden vastgesteld. Voor andere leeftijdsgroepen gebeurt dit slechts uitzonderlijk. Het is enkel wanneer de doodsoorzaak bij een baby onbekend blijft dat men van wiegedood spreekt.

Men schat dat in België jaarlijks 200 tot 250 baby's aan wiegedood overlijden, meestal baby's tussen 1 en 5 maanden. Voor Vlaanderen lag dit aantal in 1993 op 123.

Oorzaken

Aangenomen wordt dat wiegedood een gevolg is van wisselende combinaties van kind- en omgevingsgebonden factoren.

Er zijn aanwijzingen dat een deel van de slachtoffers een onrijpheid vertoont van de hersenfuncties die zorgen voor de controle van hart- en ademhalingsritme en voor het vrijblijven van de luchtwegen.

Daarnaast kent men een aantal omstandigheden die vrij veel met wiegedood samengaan, maar het zou verkeerd zijn deze factoren als oorzaken van wiegedood te beschouwen, want dan zou elk Vlaams doorsneegezin tot de risicogroep behoren.

Wiegedood kan nog steeds niet voorkomen worden. Ook het polysomnografisch onderzoek, waarbij tijdens de slaap een groot aantal functies, zoals hart- en ademhalingsritme, onderzocht worden, is niet feilloos in het opsporen van risicokinderen. Het maakt sommige ouders onnodig ongerust en geeft andere een vals gevoel van geruststelling. Het ontbreken van afwijkingen tijdens het onderzoek garandeert ook niet dat wiegedood uitgesloten is.

Toch is dit onderzoek zinvol voor bepaalde risicogroepen, b.v. voor :

• de heel vroeg geboren baby's;
• baby's met een zeer laag geboortegewicht;
• de broertjes, zusjes en naaste familieleden (zoals neefjes en nichtjes) van een wiegedoodslachtoffer;
• baby's die in hun wieg betrapt worden op abnormaal lange adempauzes of een abnormaal adempatroon;
• baby's die luidruchtig snurken, met korte, volledige ademhalingsonderbrekeingen;
• baby's die heel bleek, slap of 'shockerig' gevonden worden.

Een 'shockerig' kind voelt koud aan aan handen en voeten, en bovendien ook aan het gelaat, de neus en de ledematen. Ademhalingsonderbrekingen van minder dan zes seconden zijn een normaal verschijnsel. Ook het regelmatig diep zuchten tijdens de slaap, gevolgd door een adempauze, is normaal.

Het regelmatig afwisselen van pauzes en ademhalingen, dient men echter wél aandachtig te volgen. Deze periodische ademhaling is een onrijp ademhalingspatroon dat soms ook gepaard gaat met langere adempauzen.

Indien een kind tot een risicogroep behoort, kan na een grondig lichamelijk en polysomno-grafisch onderzoek beslist worden om het thuis met een hart- en ademhalingsmonitor te bewaken.

Voor de overige zuigelingen die niet tot deze groepen behoren, lijkt het zinvoller de gekende risicofactoren in acht te nemen en deze zoveel mogelijk te vermijden.

Preventie

Respecteer de levensgewoonten van de zuigeling, in het bijzonder van het slaap-waak ritme. Neem de baby liefst niet mee naar vermoeiende, rust- verstorende activiteiten, zoals b.v. drukke familiefeesten, 'maraton'-reizen, verhuizen, enz. houd een regelmaat in het voedingspatroon. Let er vooral op dat de zugeling zijn eerste maaltijd 's morgens steeds op tijd krijgt . Houd het ritme van 5 of meer voedingen per dag liefst aan tot de baby minstens 4 maanden is.

• Ga bij huilbuien zorgvuldig na wat er scheelt. Ouders vinden huibuien terecht vaak zeer vermoeiend, maar verliezen soms uit het oog dat dit nog meer geldt voor de baby zelf. Een uitgeputte zuigeling kan na een huilbui inslapen in een gevaarlijke positie waarbij de bovenste luchtwegen afgesloten kunnen worden. Ga steeds even kijken hoe het kind ingeslapen is.
• Over de ideale slaaphouding van de jonge zuigeling bestaat heel wat discussie. Het was in West-Europa de gewoonte om het kind op de rug of op de zijde te leggen. Uit de Verenigde Staten kwam in de vijftiger jaren de mode aanwaaien om baby's op de buik te leggen, een mode die met zinvolle argumeneten gestaafd werd. Prematuren zijn inderdaad rustiger als ze op de buik liggen. Baby's met chronische ademhalingsproblemen halen in buikligging vaak een hoger zuurstofgehalte in het bloed.

Baby's met avondkolieken hebben minder last in deze houding. Tenslotte bevordert buikligging de ontwikkeling van het heupgewricht. De vraag blijft echter of élke gezonde, voldragen boreling voordeel haalt uit buikligging.

Recente onderzoeken komen tot de conclusie dat in verhouding meer kinderen in buik- of zijligging aan wiegedood overlijden dan in rugligging. Rugligging wordt daarom steeds meer de voorkeurhouding om baby's te slapen te leggen.

Deze houding is bij jonge zuigelingen ook het gemakkelijkst te realiseren. Het is echter ook duidelijk dat rugligging het probleem van wiegedood niet volledig uit de wereld helpt. Bovendien laten veel zuigelingen zich niet zomaar in de houding leggen die ouders wensen.

Vaak haalt men alstegenargument aan dat baby's die op hun rug liggen in hun braaksel kunnen stikken. Dit komt slechts zeer zelden voor. Zijligging is aan te raden wanneer het kind verkouden is. Hierbij moet het onderste armpje steeds naar voor gebracht worden, zodat de bay niet op de buik kan rollen.

• Stem de kledij en de dekens af op de temperatuur van de slaapkamer en niet op de buitentemperatuur. Vooral tijdens de winter- en lentemaanden zijn baby's vaak té warm aangekleed en toegedekt. Dit wordt eveneens vaak vastgesteld bij de slachtoffers van wiegedood.
  Baby's vanaf zes weken kunnen slecht tegen oververhitting. Het kan hen in paniek brengen waardoor de warmteproduktie nog toeneemt. Anderzijds is afkoeling schadelijk daar het de kans op luchtweginfecties vergroot. Controleer dus geregeld de temperatuur van de baby tijdens de slaap.
  Dit kan op een gemakkelijke manier door de bovenzijde van de vingers op het voorhoofd of in de hals van het kind te leggen. Dit vraagt wel wat ervaring, maar die kan men opdoen b.v. tijdens de dagelijkse verzorging.
  Houd er tevens rekening mee dat de lichaamstemperatuur tijdens de nacht spontaan wat daalt. Een ander duidelijk teken is zweten : een zuigeling die zweet, is doorgaans te warm ingeduffeld. Een kruippakje, gecombineerd met een slaap- of trappelzak, zorgt vaak al voor voldoende isolatie.
  De zak moet wel zodanig gemaakt zijn dat de baby er niet in verstrengeld kan raken. Een ritssluiting is het veiligst.
• Een kamertemperatuur van 16 tot 19°C is ideaal voor kinderen vanaf 6 weken. Tijdens koude perioden kan men eventueel licht bijverwarmen. Temperaturen boven de 20°C moet men zeker vermijden. Gebruik nooit warmwaterkruiken en zet het bedje nooit tegen de verwarming aan. Let ook op met een reiswieg in woningen met vloerverwarming.
• Donsdekens zijn om meerdere redenen af te raden, zelfs voor kinderen die op de rug slapen. Ze worden immers vaak los op de kinderen gelegd, waardoor ze gemakkelijk wegglijden en boven op de baby terecht kunnen komen. Dit is minder het geval met dunne dekentjes die goed onder het matras geplooid kunnen worden.
  Ze stabiliseren op die wijze ook de slaaphouding van de baby. Met een donsdeken kan men de isolatie van de baby moeilijk aanpassen aan de omstandigheden. Dit is gemakkelijker met dunne dekentjes. Naar behoefte kan men er immers één toevoegen of weglaten.
• Leg het kind in een ruim , stevig bedje of wieg. Zo vermijdt men dat het kind zich al te gemakkelijk in een hoekje kan wegdrummen. Gebruik een draagwieg of een kinderwagen liefst uitsluitend voor transport. Zorg voor een harde matras en verwijder alle kussens, hoofdkussens en knuffeldieren uit het bedje of de wieg. Ze verhogen immers het risico dat het kind de eigen uitgeadem-de lucht inademt en daardoor minder warmte kan verliezen. Bovendien kan dit ook tot een koolzuurvergiftiging leiden.
• Let op met geneesmidellen. Gebruik bij zuigelingen onder de leeftijd van 1 jaar geen hoestsiropen, koortswerende zetpillen die meerder produkten bevatten (combinatie-zet-pillen) of anti- allergische middelen (antihistaminica). Veel hoestsiropen b.v. onder-drukken niet alleen de hoest, maar ook de ademhalingscontrole. Bovendien is hoesten voor baby's een essentieel verdedigingsmechanisme waarmee de luchtwegen van slijmen bevrijd worden.
• Vermijd roken in de plaats waar een zuigeling verblijft en zeker in de slaapkamer. Wanneer in huis gerookt wordt, rookt de baby passief mee. Als gevolg hiervan verzwakt men de afweermechanismen van de longen,waardoor de kans op luchtweginfectie toeneemt. Dit doet op zijn beurt ook de kans op wiegedood toenemen.
• Lucht de ruimte waarin de baby slaapt regelmatig.
• Huisdieren horen niet in de slaapkamer van een zuigeling, niet alleen omwille van hygiënische redenen, maar ook omwille van mogelijke overgevoeligheid en allergische reacties van de zuigeling tijdens de slaap.
• Zorg er bij verkoudheden voor dat de baby goed kan blijven ademen. Het doorspoelen van de neus met een fysiologische zoutoplossing is het meest efficiënt en het minst gevaarlijk.
• Koortsige baby's worden best zo weinig mogelijk toegedekt. Wanneer de koorts tot boven 38,5°C oploopt, mag men niet aarzelen om een arts te raadplegen.
• Wiegedood vindt bijna altijd plaats als het kind slaapt. Het kan dus zowel overdag als 's nachts voorvallen. Houd de baby bijgevolg zeker tijdens de eerste maanden zoveel mogelijk in uw nabijheid zodat u gemakkelijk kunt controleren hoe het ermee gaat. Dit kan b.v. door de baby 's nachts in de slaapkamer van de ouders te laten slapen en overdag in de leefruimte.

Doctor in de psychologie
Hans Daniëls